Γαλάτεια Καζαντζάκη - Γυναίκες

Οι «Γυναίκες» είναι μια επιστολική νουβέλα, σχεδόν αυτοβιογραφική. Λέμε σχεδόν αυτοβιογραφική γιατί πολλά από τα γεγονότα που ξέρουμε απ’ τη ζωή της Γαλάτειας παρελαύνουν μέσα από το κείμενο. Όλα τα υπόλοιπα πρόσωπα, που δίνουν το παρόν τους σ’ αυτή την ιστορία, με εξαίρεση ίσως τη δασκάλα Νίνα που θυμίζει την Έλλη Αλεξίου, φαντάζουν στα μάτια μας παντελώς άγνωστα. Εκτός κι αν η φυματική αδελφή η Άννα, που φέρεται να νοσηλεύεται στη Σωτηρία είναι η Μαρία Πολυδούρη, αφού ξέρουμε ότι η Γαλάτεια και η Έλλη στάθηκαν κοντά της στα τελευταία της. Αρκετά όμως με τις εικασίες...

Γυναίκες γράφουν σε γυναίκες για των γυναικών τα πάθη. Η πιο πάνω πρόταση είναι αρκετή για να δώσει κανείς την περίληψη του βιβλίου. Κάθε είδους γυναίκες παρελαύνουν απ’ αυτή την ιστορία. Μια πόρνη με χρυσή ψυχή, μια καθώς πρέπει σκύλα που πράττει το –κατά τη γνώμη της-, σωστό, μια ιδεαλίστρια δασκάλα που θέλει ν’ αλλάξει τον κόσμο, μια άρρωστη νέα που νιώθει αφόρητα μόνη, μια πλούσια και δυστυχισμένη, και κάποια που τολμά ν’ αφήσει το γαμπρό κελεπούρι απλά και μόνο επειδή δεν είναι ερωτευμένη μαζί του. Τι κοινό έχουν οι γυναίκες αυτές; Είναι αδελφές.

Η Καζαντζάκη δε χαρίζεται στις γυναίκες της. Άλλοτε είναι πολύ σκληρή μαζί τους και άλλοτε τις κοιτά με κατανόηση. Μέσα από το γραφτό της μοιάζει να θέλει να μας πει ότι πιότερο τιμά την τίμια πουτάνα παρά την υποκρίτρια της τιμιότητας. («Το να εκμεταλλεύεται κανείς τον εαυτό του είναι πολύ λιγότερο άτιμο από το να εκμεταλλεύεται τον άλλο» λέει η πόρνη.) Και φυσικά τα βάζει με την κοινωνία. Την κοινωνία που όλα τα κρίνει και τα κατακρίνει, αλλά τους ανθρώπους δεν μπορεί να τους καταλάβει... «...Αν ξακολουθούσα νάμαι γυναίκα του Αντρέα θα σου ήταν φοβερά ευχάριστο και προ πάντων χρήσιμο. Ένας γαμπρός περιωπής είναι πιο χρειαζούμενος από μια αδελφή δαχτυλογράφα. Για να ξακολουθήσω όμως να σου προσφέρω αυτή την ευχαρίστηση θάπρεπε ν’ αποδίδω κάποια σημασία στις κοινωνικές διαβαθμίσεις που τόσο σε συγκινούν», γράφει η Αίμη στην πόρνη της ψυχής, Δήμητρα.

Η ίδια γράφει και για την Τέχνη: «Ακόμα και τον πιο πεσμένο και τον πιο κριματισμένο άνθρωπο τον εξαγνίζει κάνοντάς τον ήρωα τραγικό μέσα στη σκληρή του μοίρα», «...η τέχνη πλουταίνει την αισθαντικότητά μας, πλαταίνοντας τα όρια της καρδιάς μας», «Η Τέχνη! Τι μοναδική ανακάλυψη! Κρύβει τη γύμνια της ψυχής μας, υγραίνει τ’ αδάκρυτα μάτια μας, ζεσταίνει την ξεπαγιασμένη καρδιά μας...».

Αν μου ζητούσαν να περιγράψω με λίγες λέξεις αυτό τον τόμο, θα τον αποκαλούσα «Το βιβλίο των αφορισμών της Γαλάτειας Καζαντζάκη», αφού μέσα από αυτό μοιράζεται μαζί μας πολλή από τη σοφία της ζωής της. Αν και γραμμένες στα 1933, οι «Γυναίκες» της εξακολουθούν να είναι επίκαιρες, αφού αγγίζουν πολλά από τα θέματα που αφορούν τη γυναικεία φύση. Θέματα όπως αυτό της σωματικής... αγνότητας, που σύμφωνα με τη συγγραφέα, είναι η κατάρα των γυναικών: «Αντίς να παραδίδαμε τα δώρα της νιότης μας στη ζωή, τα παραδίδαμε στο φθορά και το θάνατο βέβαιες, πως έτσι κάνοντας κάναμε το καλύτερο! Μα υπάρχει πιο συχαμένη ανηθικότητα απ’ αυτή; Μεγαλύτερο έγκλημα υπάρχει; Κι’ είναι τόσο αργά να επανορθώσω το σφάλμα μου... Πως μετανοιώνω για όλη τη μάταιη θυσία!».

Κλείνουμε αυτή την αναφορά με μια παράγραφο που πιστεύουμε ότι τα λέει όλα, ή σχεδόν όλα: «Να είμαστε σαν το Φοίνικα! Να το μόνο κατόρθωμα του ανθρώπου που θα είχε αξία. Να μπορούμε σαν το μυθικό εκείνο πουλί να ξαναγεννιόμαστε ακατάπαυτα από τις στάχτες μας. Τίποτα άλλο. Η χίμαιρα! Να έχεις τη δύναμη να πιστεύεις επ’ άπειρο στο θαύμα! Το πέτυχες; Έλυσες το πρόβλημα της ζωής».