«Τίποτε δε φοβάμαι. Τίποτε δεν ελπίζω. Είμαι ήσυχη...». Γραμμένο στα 1909 στην πρώτη νουβέλα της Γαλάτειας Καζαντζάκη, το προκλητικό για την εποχή του «Γέλα Παλιάτσο», πολύ προτού κυκλοφορήσει η «Ασκητική» του Καζαντζάκη.
Γιατί προκλητικό; Αν εξαιρέσουμε τις απόψεις που εκφράζει η συγγραφέας, το θέμα του βιβλίου και μόνο θα ήταν αρκετό για να ταράξει τους λογοτεχνικούς κύκλους εκείνης της εποχής. Μιλά για δυο γυναίκες και ένα άντρα. Η ερωμένη του τελευταίου τον ρίχνει στην κυριολεξία στην αγκαλιά της φίλης της. Και όχι μόνο δε φέρνει κανένα εμπόδιο στη σχέση τους, αλλά τη διευκολύνει κιόλας.
Αυτή την ιστορία διάβασε ο Καζαντζάκης και πήγε κοντά στη Γαλάτεια. Της έπλεξε το εγκώμιο και ας μη δεχόταν τις ιδέες της. Την ανέβασε με τα λόγια του κι ας μην την κατάλαβε. Ούτε τότε, ούτε ποτέ!
Το «Γέλα Παλιάτσο» είναι μια ιστορία που ασχολείται με το θέμα της σωματικής πίστης. Υπάρχει σωματική πιστή; Δύσκολο να απαντήσει κανείς σ’ αυτό. Μάλλον όχι, θα έλεγε η συγγραφέας, μια και είναι γνωστό ότι μεγαλύτερος δυνάστης από το κορμί δεν υπάρχει. Είναι ο ναός της απόλαυσης. Μερικοί ναοί μένουν λιτοί κι όμως ικανοποιούν τον ιδιοκτήτη τους, αλλά οι πλείστοι ζητούν πάντα το κάτι παραπάνω: έρωτα, ομορφιά, ηδονή.
Η Γαλάτεια εδώ μοιάζει να παίζει γροθιές με την κοινωνία, όπως θα έλεγε και η Μαρία Πολυδούρη. Μιλά για την υποκρισία της και την καυστηριάζει. Μιλά για τις μικρές σκλαβιές των ανθρώπων, για τις αλυσίδες με τις οποίες οι ίδιοι δένουν τους εαυτούς τους. Ζητά επιτακτικά να σπάσουν αυτές οι αλυσίδες του μυαλού και της μοναξιάς, να λευτερωθεί ο άνθρωπος, να μπορέσει ν’ απολάψει με λαχτάρα τον έρωτα, να ρουφήξει όλους τους χυμούς της ζωής της ατελεύτητης: «Πιστεύω στη ζωή την ολοένα ανανεούμενη και ολοένα ομορφότερη. Ο θάνατος υπάρχει για τον εγωκεντρικό ανθρωπάκο, σα δε βγαίνει απ’ το τρισάθλιο σαρκίο του. Για όσους βλέπουν το άτομό τους όχι απομονωμένο, αλλά σα μέρος του συνόλου της ανθρωπότητας, θάνατος δεν υπάρχει...».
Με το πρώτο της κιόλας βιβλίο η Γ. Κ. έδωσε τα διαπιστευτήριά της. Δεν ήρθε να χαϊδέψει κανενός τ’ αυτιά, δεν ήρθε για να μας προσφέρει ζαχαρωμένες ιστορίες, ήρθε για να ταράξει τα στεκούμενα νερά, για να φέρει ένα νέο μήνυμα: οι νεκροί κόσμοι είναι νεκροί, εμείς οφείλουμε να ζήσουμε. Να ζήσουμε αληθινά, χωρίς τις: «Βίζιτες της ετικέττας και της αδιάφορης κοινωνίας», αλλά και δίχως να νοιαζόμαστε για το τι νομίζουν οι άλλοι για μας: «Καημένοι άλλοι. Σεις σκέπτεστε τόσο στοχαστικά και μετρημένα και δραστήρια, την ώρα που εμείς χανόμαστε σ’ ανύπαρχτα όνειρα, προσπαθώντας να ξετρυπώνουμε κάτι τι να ευχαριστηθούμε τη μια στιγμή και να το βαρεθούμε ευτύς την άλλη».
Δεν ξέρω τι να παραθέσω εδώ αυτούσιο και τι να παραλείψω απ’ αυτό το βιβλίο. Γι’ αυτό ρίχνω μικρές προτάσεις χύμα κι ό,τι καταλάβει κανείς κατάλαβε απ’ τις μεγαλειώδεις σκέψεις της συγγραφέως: «Κρίμα που δεν ελπίζω! Αλοίμονο σ’ εκείνον που δεν ελπίζει και δεν περιμένει πια, γιατί βρήκε ό,τι πεθυμούσε! Αλοίμονό του! Αρχίζουνε οι μέρες της θανάσιμης αγωνίας, μπαίνει στο μονοπάτι του θανάτου και του καημού...». «Θαρρώ δε θα ξέρω τι να την κάμω την άγνωστη αυτή περαστική, που σταμάτησε στην πόρτα μου ξαφνικά και απροσκάλεστη. Τη φοβούμαι την Ευτυχία...». «...Μου μιλούσαν κομπλιμέντα ανόητα, κ’ εγώ τους άκουα και χαμογελούσα σε βάρος τους και σε βάρος της ψυχής μου που βασανιζόταν...».
Πως να μη μείνει άφωνος ο Καζαντζάκης από την τόλμη της Γαλάτειας; Πως να μη γίνει η τελευταία μια από τις ιέρειες του φεμινιστικού κινήματος, δίχως καν να το επιδιώξει; Πως να μην αποτελέσει στόχο αδαών και οπισθοδρομικών ανθρώπων που στο πρόσωπό της έβλεπαν μιαν έκφυλη γυναίκα, μια απειλή για την κοινωνία; «Όσο μεγαλύτερη η ηδονή, τόσο μεγαλύτερη η ναυτία της ζωής, κ’ εγώ θέλω να την αιστανθώ βαθιά τη ναυτία αυτή», έγραφε και τους χαλούσε τη ζαχαρένια τους.
Το «Γέλα Παλιάτσο» θα λέγαμε ότι, ίσως να ήταν το πιο εντυπωσιακό ντεμπούτο από γυναίκα συγγραφέα στη διάρκεια του ελληνικού εικοστού αιώνα, λαμβάνοντας πάντα βέβαια υπόψη την εποχή που πρωτοκυκλοφόρησε.
Ας ελπίσουμε ότι κάποιος εκδότης θα μπει στον κόπο και τα έξοδα να το βγάλει και πάλι στην κυκλοφορία μια και αξίζει να διαβαστεί. Όχι μόνο από κάθε φίλο της συγγραφέως, αλλά και από κάθε μελετητή της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.
No comments:
Post a Comment