Toni Morrison – Beloved

 
 Αγορά από το Book Depository

Ένα ακόμη από εκείνα τα βιβλία που έπεσαν στα χέρια μου αργά – αλλά όχι πολύ αργά. Κι ένα ακόμη από εκείνα τα βιβλία τα οποία απολαμβάνει να διαβάζει κανείς πάνω απ’ όλα για τη γραφή τους. Η Μόρισον, σαν μια καλή γιαγιά-παραμυθού του παλιού καιρού, μας ταξιδεύει στο αμερικάνικο χθες, στην εποχή μετά τον εμφύλιο πόλεμο και τις ζωές των νέγρων, απελεύθερων και μη. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο σ’ αυτή την ιστορία κρατάνε οι γυναίκες, ζωντανές, νεκρές ή ακόμη και φαντάσματα. Η Σέτε, που με την κοιλιά στο στόμα δραπέτευσε προς την ελευθερία, η γριά Μπέιμπι Σαγκς, η Ντένβερ και η Μπιλάβντ, αλλιώς «Αγαπημένη». Ο κόσμος τους όλος είναι το παρελθόν: αυτά που έζησαν, αυτά που τις χαράκωσαν, αλλά και το Γλυκό Σπίτι απ’ το οποίο κάποιες απ’ αυτές πέρασαν, και το οποίο βρισκόταν όχι στην Αλαμπάμα, αλλά στο Κεντάκι. Σ’ ένα τέτοιο γλυκό σπίτι ζούνε και τώρα, στο Σινσινάτι, «έξω (όμως) από την πόρτα του οποίου δεν υπάρχει ζωή», όπως σκέφτεται η Ντένβερ.
Η συγγραφέας φτιάχνει ένα μικρόκοσμο, που κρύβει μέσα του τον άλλο, τον μεγάλο. Μιλά για τη δουλεία και την ελευθερία, για τα όνειρα και τους εφιάλτες, πλάθει το ρεαλιστικό με στοιχεία του μεταφυσικού. Μοιάζει να θέλει να μας πει ότι το ένα δεν μπορεί να υπάρξει δίχως το άλλο. Η ιστορία της δεν είναι νοσταλγική, είναι πικρή και σκληρή. Τον πόνο ωστόσο που αναδίδει τον γλυκαίνει η πρόζα της. Καθώς ακολουθούμε αυτές τις γυναίκες στο δύσκολο της ζωής τους ταξίδι, οι σκέψεις, τα συναισθήματά τους, μοιάζουν να μεταβολίζονται μέσα μας, να κάνουν στην ψυχή μας κατάληψη. Τα μικρά και μεγάλα τους δράματα, οι πτώσεις και οι αγωνίες τους μάς συνταράζουν. Τις νιώθουμε σαν να πρόκειται για κάποιο δικό μας άνθρωπο.
Καμιά απ’ αυτές δεν είναι τέλεια, κάνουν τα λάθη το ένα μετά από το άλλο, λάθη τραγικά, ωστόσο συμπάσχουμε μαζί τους και τις συγχωρούμε. Ακόμη και τη Σέτε, που φτάνει στα άκρα ώστε τα παιδιά της να μη γνωρίσουν ποτέ τα δεσμά της σκλαβιάς. Προβαίνοντας σε μια απονενοημένη πράξη χαράζει τις ζωές όλων των ανθρώπων γύρω της, μα πιο πολύ απ’ όλες τη δική της. Βουτάει στην άβυσσο, κάνοντας αυτό που πιστεύει σωστό, αδιαφορώντας για τα πρέπει μιας κοινωνίας τυραννικής και άδικης. Θα πληρώσει ακριβά για το έγκλημά της, αλλά θα γνωρίσει και τη δικαίωση. Θα πέσει πολύ, θα χαρεί λίγο, θα χτυπήσει το κεφάλι της στον τοίχο κι αυτός θα υποχωρήσει. Οι πληγές της ωστόσο θα εξακολουθήσουν να αιμορραγούν.
Ετούτο δεν είναι ένα από εκείνα τα βιβλία που σηκώνουν κριτικές, κι ας γράφτηκαν πολλές γι’ αυτό, και ας βραβεύτηκε. Την «Αγαπημένη» τη διαβάζει κανείς όχι επειδή του το υποδεικνύουν οι άλλοι, αλλά επειδή «πρέπει». Για να μάθει ένα κομμάτι από την ιστορία. Για να γνωρίσει, έστω διά μέσου της ανάγνωσης, τα δεινά της σκλαβιάς. Για να ρίξει μια ματιά στη σκοτεινή όψη της αγάπης. Για να ανακαλύψει τη μαγεία μιας αφήγησης, η οποία πού και πού μοιάζει προφορική. Η Τόνι Μόρισον αξίζει τον κάθε έπαινο που της έχει επιδοθεί, το κάθε βραβείο. Είναι πέρα πάσης αμφιβολίας μια αρχιμάστορας της τέχνης του λόγου. Κι η γραφή της μια ευλογία.