Κενζαμπούρο Όε – Η σιωπηλή κραυγή

Πιο κατάλληλος τίτλος γι’ αυτό το βιβλίο δε θα μπορούσε να βρεθεί. Το μόνο που εδώ δεν ακούγεται μία σιωπηλή κραυγή, αλλά πολλές. Η κραυγή του Μίτσου και του Τακάσι, που επιστρέφουν για πρώτη φορά μετά από χρόνια πολλά στο χωριό που γεννήθηκαν, ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Η κραυγή της Νατσούμι, γυναίκας του πρώτου, που από τότε που γέννησε ένα παραμορφωμένο μωρό, έχει χάσει κάθε ερωτική ορμή, και απλά δε ζει: επιβιώνει πίνοντας μέρα και νύχτα ουίσκι. Οι κραυγές των Χόσι και Μομόκο, ακόλουθων ουσιαστικά του Τακάσι, που τους συνοδεύουν, ψάχνοντας ένα νέο ξεκίνημα στη ζωή. Και τέλος, οι κραυγές των κατοίκων του χωριού που αργοπεθαίνει – θύμα του Αυτοκράτορα των σουπερμάρκετ και ενός Δάσους που μοιάζει να κρύβει πολλά μυστικά στις σκιές του.
Το βιβλίο αυτό θυμίζει κωμωδία και τραγωδία την ίδια ώρα. Μας περιγράφει τον ανθρώπινο πόνο και τον περιγελά, μας μιλά για τα ανθρώπινα πάθη και τα χλευάζει. Είναι σα να μας λέει ότι οι ήρωές του έτσι όπως ακριβώς έστρωσαν θα κοιμηθούν. Και όλοι είναι με τον τρόπο τους ήρωες τραγικοί. Ο μονόφθαλμος Μίτσου, του οποίου ο καλύτερος φίλος αυτοκτονεί μ’ ένα παράδοξο και, όπως και να το κάνει κανείς, αστείο τρόπο, και που δε μοιάζει ικανός για τίποτα το ουσιαστικό. Ο Τακάσι, που κρύβει ένα φοβερό μυστικό, το οποίο τον σπρώχνει να αναζητεί ξανά και ξανά την τιμωρία, και που επιστρέφοντας από την Αμερική δε μοιάζει να έχει βρει ακόμη την εξιλέωση, με αποτέλεσμα να ζει τη ζωή στα άκρα. Η Νατσούμι που είναι μια γυναίκα πόνος, μέσα της νεκρή, και που φαίνεται να εξακολουθεί να αναπνέει μόνο από συνήθεια. Οι Χόσι και η Μομόκο, που η τυφλή πίστη τους σε μια επανάσταση θα τους χαράξει ανεξίτηλα τα σώματα και τις ψυχές.
Γύρω απ’ αυτούς περιστρέφονται αρκετοί άλλοι ιδιόρρυθμοι χαρακτήρες, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αφήνουν το στίγμα τους στην ιστορία: φαντάσματα από το παρελθόν, ο τρελός του χωριού, ένας λαϊκιστής ιερωμένος, ο αυτοκράτορας των σουπερμάρκετ, η πιο χοντρή γυναίκα της Ιαπωνίας και άλλοι πολλοί.
Ο Όε, φτιάχνοντας ένα σουρεαλιστικό σκηνικό μοιάζει να θέλει να μας μιλήσει για την κωμικό-τραγωδία της πραγματικής ζωής. Τα μυστικά, τα ψέματα, τα μεγάλα λόγια και οι ακόμη μεγαλύτερες διαψεύσεις, οι δυνάμεις και οι αδυναμίες μας – όλα αυτά μας ορίζουν.
«Ο θάνατος κόβει απότομα το στημόνι της κατανόησης. Υπάρχουν πράγματα που ποτέ δεν τα μαθαίνουν αυτοί που επιβιώνουν». Αυτά ακριβώς είναι τα πράγματα που στοιχειώνουν τις ζωές των ηρώων μας. Ο θάνατος τους δίνει χαστούκια ξανά και ξανά, κι αυτοί απλά προσπαθούν να καταλάβουν το γιατί, αφού το «τωρινό (τους) εγώ είχε χάσει την πραγματική του ταυτότητα».
Την ταυτότητά τους λοιπόν προσπαθούν να βρουν όλοι, μ’ εξαίρεση τον Τακάσι: αυτός θέλει να τη χάσει. Κι αυτός ίσως να είναι ο πιο τραγικός απ’ όλους, αφού στη ζωή του τα έκανε όλα λάθος. Αλλά αντί ν’ αλλάξει ζωή, επιμένει να τρέχει συστηματικά προς το τέρμα της. Όλα τον οδηγούν εκεί. Όλες οι σκέψεις και οι πράξεις του. Του θολώνει το μυαλό το σκληρό περίβλημα με το οποίο έχει ντύσει τις ενοχές του. Η ψυχή του δεν είναι μέσα στο σκοτάδι, το έχει ξεπεράσει. Γι’ αυτό και η πτώση του όταν έρθει θα μοιάζει πια σα σωτηρία.
Ένα σκληρό βιβλίο, ωμά ρεαλιστικό, που απλά μιλά για την ανθρώπινη κατάσταση. Διαβάζεται γρήγορα, μα όχι και τόσο ευχάριστα, και στο τέλος αφήνει μια πικρή γεύση στο στόμα του αναγνώστη.