Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες – Ο βασιλιάς της Αβάνας

Πολλοί κριτικοί, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, επιμένουν να συγκρίνουν τον Γκουτιέρες ξανά και ξανά με τον Μπουκόφκσι, και ίσως και να μην έχουν κι άδικο που το κάνουν αυτό. Θα ήθελα ωστόσο να επισημάνω ότι ο πρώτος είναι πολύ καλύτερος συγγραφέας από το δεύτερο.
Κάθε φορά που διαβάζω ένα βιβλίο από τον ιδιόρρυθμο αυτό συγγραφέα ταξιδεύω νοητικά στην Κούβα, θυμάμαι τις εικόνες που αντίκρισα στις παλιές γειτονιές της Αβάνας, τον υπόγειο ερωτισμό που διατρέχει την πόλη ολάκερη. Έχοντας αυτές τις εικόνες εντυπωμένες στο μυαλό δε μου προκαλούν και τόση έκπληξη αυτά που περιγράφει ο Γκουτιέρες, αλλά θα έλεγα ψέματα αν υποστήριζα ότι δε με ταράζει ο τρόπος που λέει αυτά που λέει, οι ωμές περιγραφές του.
Το σεξ είναι στο αίμα των κουβανών, μοιάζει να θέλει να μας πει ο συγγραφέας, γι’ αυτό και είναι το κυρίαρχο στοιχείο σ’ ολόκληρη τη διάρκεια της αφήγησης, την οποία διαποτίζει επίσης με μικρές δόσεις βίας και μαγείας. Τα κορμιά, αυτά τιμά με τη γραφίδα του. Κορμιά νεανικά και γέρικα, βρώμικα και άσπιλα, ερωτικά και αποκρουστικά. Κορμιά που διψάνε για τον έρωτα, για την επαφή, που συναντιούνται περιστασιακά, στις σκάλες ενός παλιού κτηρίου και στις ταράτσες, σε πάρκα, σε παράγκες και παραλίες, ακόμη και πάνω από τη θάλασσα στην παραλιακή λεωφόρο Μαλεκόν στην Αβάνα.
Ο Ρέι, αυτός που φέρει το παρατσούκλι «Ο βασιλιάς της Αβάνας», δεν είναι παρά ένας αλητάκος που θα χρησιμοποιήσει το σεξ για να επιβιώσει σε καιρούς δύσκολους, σε μια πόλη ταυτόχρονα γενναιόδωρη και αφιλόξενη, φτωχή, μα που παραδόξως έχει πολλά να του προσφέρει.
Όλα αρχίζουν με τη σύλληψή του για δυο εγκλήματα που δεν διέπραξε: τις δολοφονίες της μάνας και του αδελφού του. Η φυλακή θα γίνει το σχολείο του. Θα του μάθει τα της ζωής, θα τον διδάξει πώς να επιβιώνει. Έτσι, όταν επιτέλους θα το σκάσει, θα είναι όσο χρειάζεται σκληρός για να τα φέρει βόλτα. Στη αρχή τα βήματά του θα είναι διστακτικά, φοβισμένα, αλλά όσο περνά ο καιρός τόσο και θα ξεθαρρεύει. Κι η τύχη θα είναι τις περισσότερες φορές με το μέρος του αφού θα στέλνει συχνά-πυκνά στο δρόμο του ανθρώπους πρόθυμους να τον βοηθήσουν, με το αζημίωτο φυσικά. Έτσι σε σύντομο χρονικό διάστημα θα συνδεθεί με πόρνες, τραβεστί, μικροεγκληματίες, ακόμη και με γριές μάντισσες. Η κάθε μέρα που περνά μοιάζει να είναι μια καινούρια περιπέτεια για τον Ρέι, ακόμη κι αν δε συμβαίνει τίποτα. Ακόμη κι αν απλά κοιμάται και ξυπνά με ένα άδειο στομάχι, δίχως δεκάρα στην τσέπη.
Τα συναισθήματα δεν μοιάζουν να παίζουν κανένα απολύτως ρόλο στη ζωή του ιδιότυπου αυτού ήρωα, το μέσα του φαντάζει νεκρό. Τα μόνα πράγματα που έχουν σημασία για κείνον είναι το να παραμένει ζωντανός, να τρώει, να πίνει, να χαίρεται του κορμιού όλες τις ηδονές. Αυτός, σε μια χώρα που πεινά, δε μοιάζει να υπολογίζει καν τα λεφτά. Τα αντιμετωπίζει σαν ένα αναγκαίο κακό. Έτσι όταν τα αποκτά τα σκορπίζει μεμιάς, τα ξοδεύει για τις χαρές της μέρας, ενώ όταν δεν τα έχει δεν τα πολυσκέφτεται, εκτός κι αν του τα θυμίζει το άδειο του στομάχι.
Το βιβλίο αυτό είναι σκληρό κι ερωτικό, στεγνό και πολύχρωμο. Δεν προσφέρεται για ανάγνωση απ’ τον καθένα. Είναι ωστόσο ένα βιβλίο καλογραμμένο, σε ρέουσα μετάφραση από την Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη, που μας ταξιδεύει με τον τρόπο του σε τόπους εξωτικούς και φαινομενικά άπιαστους, που μας μιλά για ζωές πολύ διαφορετικές απ’ τις δικές μας: πιο φτωχές, πιο όμορφες, πιο σκληρές, πιο ουσιαστικές, γεμάτες πόνο και ερωτική ευδαιμονία.
Ο Γκουτιέρες κατέχει πολύ καλά τα θέματά του, και σαν εξαιρετικός ανατόμος της σύγχρονης κουβανικής κοινωνίας που είναι, μας χαρίζει ένα έργο που ξεχειλίζει από ωμό ρεαλισμό. Ευανάγνωστο, αλλά όχι ευκολοχώνευτο.
Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.