Μάρω Δούκα – Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ

Επιτέλους, ένα βιβλίο στο οποίο όλοι είναι ένοχοι. Το μυθιστόρημα της Μάρως Δούκα «Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ» είναι ένα από εκείνα τα βιβλία που σε πιάνουν από το λαιμό. Όχι τόσο λόγω της δράσης ή των ανατροπών του, αλλά απλά επειδή αγγίζει κάποια ευαίσθητα θέματα, με τα οποία έχουν καταπιαστεί στο παρελθόν και πολλοί άλλοι συγγραφείς, αλλά χωρίς να παίρνει πλευρές.
    Όλα αρχίζουν όταν η Βιργινία, μια φοιτήτρια ιατρικής, επιστρέφει στη γενέθλιά της πόλη, τα Χανιά από την Αθήνα. Η Βιργινία, κυνηγημένη λες απ’ της ζωής της τα αδιέξοδα βρίσκει καταφύγιο στη συντροφιά του ουσιαστικά ετοιμοθάνατου παππού της και τα ημερολόγιά του. Μαζί του μοιάζει να έχει αναπτύξει μια σιωπηλή σχέση εξάρτησης. Στην αρχή το μοναδικό στοιχείο που τους δένει, πέρα από τη συγγένεια δηλαδή, είναι η αγάπη τους για τον Ερωτόκριτο. Η νέα γυναίκα κάθεται και διαβάζει στον ανήμπορο γέρο ξανά και ξανά αποσπάσματα από το συγκεκριμένο έργο, ένα δώρο ζωής για τον τελευταίο. Μέχρι που πέφτει στην αντίληψή της ένα έγγραφο για τα Χανιά του χθες, για το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου και την κατοχή στην πόλη της και νιώθει από τη μια στιγμή στην άλλη τον κόσμο της να συνταράζεται. Αποφασίζει να ψάξει περισσότερο το θέμα και οι εκπλήξεις διαδέχονται η μια την άλλη. Η έρευνά της, τα διαβάσματα των ημερολογίων του παππού, αλλά και πολλών βιβλίων για την εποχή τη φέρνουν πρόσωπο με πρόσωπο με οδυνηρές αλήθειες που αγνοούσε. Τα μεγάλα ερωτήματα που γεννιούνται μέσα της είναι αυτά που αναφέρονται και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Γιατί η γερμανική κατοχή στα Χανιά παρατάθηκε μέχρι το Μάιο του 1945; Και τι μπορεί να σημαίνει ότι η πόλη για δυο μήνες περίπου, από τον Μάιο έως τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς, βρέθηκε υπό αγγλογερμανική κατοχή;» Το άλλο μεγάλο ερώτημα που τίθεται είναι: «Ποιοι ήταν οι αθώοι και ποιοι οι ένοχοι στον εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε;» Η απάντηση είναι -όπως αναφέρουμε και στην αρχή, σε ό,τι αφορά το δεύτερο σκέλος του ερωτήματος- όλοι. Η συγγραφέας δε χαρίζεται σε κανένα, μιλάει για τα λάθη και τα ιστορικά λάθη όλων των πρωταγωνιστών: Του Γεώργιου Παπανδρέου, του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, του ΚΚΕ, του Βενιζέλου και των φίλων και απόγονών του, των οπλαρχηγών, των επονιτών, των εοκιτών και των ελασιτών και.. και… και… Ο κατάλογος μακρύς και λίγο πολύ αγγίζει όλους τους πολιτικούς χώρους της Ελλάδας. Αλλά και στους ξένους δε χαρίζεται, ειδικά στους βρετανούς και τη διπρόσωπη πολιτική τους, στα εγκλήματα που διέπραξαν εις βάρος του ελληνικού λαού γενικά και του κρητικού ειδικά, φοβούμενοι τον μπαμπούλα του κομμουνισμού.
     Διαβάζοντας κανείς αυτό τον τόμο έχει την αίσθηση ότι πρόκειται για ένα ιστορικό βιβλίο μεταμφιεσμένο σε μυθιστόρημα. Αλλά οι αλήθειες του, τουλάχιστον όπως καταγράφονται από τη συγγραφέα, είναι αδιαμφισβήτητες – ένα γερό χαστούκι στα πρόσωπα των υπεράνω και των δήθεν αλάνθαστων, όμως, έτσι ή αλλιώς, όπως διαβάζουμε κάπου: «…με τα σημάδια μας προχωράμε… Αυτά κυρίως μας δίνουν εκείνο το κάτι που χρειαζόμαστε για να λέμε ότι ζήσαμε ή ότι ζούμε…» «Με τη δειλία του με τη λογική του και με τις μικρότητές του πορεύεται ο άνθρωπος, αλλά και με την τόλμη του και με τον ενθουσιασμό του. Όλα τ’ άλλα κουβέντες του αέρα», διαβάζουμε κάπου άλλου. Ωστόσο, «το δίκιο, ποτέ δεν είναι μόνο δίκιο, το δίκιο είναι ζόρικο πολύ, κι όσο πιο ζόρικο, τόσο και πιο συχνά λημεριάζει με τ’ άδικο…»
     Ένα εξαιρετικό, πυκνογραμμένο μυθιστόρημα, που αξίζει να διαβαστεί απ’ τον καθένα, αν μη τι άλλο, σαν ένα οδοιπορικό στα μονοπάτια της ιστορικής γνώσης.