Bernhard Schlink - Διαβάζοντας στη Χάννα

Σπάνια συμβαδίζω με την επικαιρότητα, αλλά το έφεραν έτσι τα πράγματα, ώστε ετούτη τη φορά να διαβάσω ένα βιβλίο τη στιγμή ακριβώς που βρισκόταν στο προσκήνιο, λόγω της μεταφοράς του στη μεγάλη οθόνη.
Το «Διαβάζοντας στη Χάννα», το είχα πρωτοδιαβάσει μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά πριν πολλά χρόνια, αλλά ύστερα χάθηκε στις βιβλιοθήκες και στις αποθήκες του μυαλού μου. Το ανακάλυψα τυχαία πρόσφατα καθώς έψαχνα να βρω ένα «δίωρο», όπως αποκαλώ τα βιβλία τα οποία μπορεί κανείς να διαβάσει μέσα σε δύο ώρες, και είπα να του ρίξω μία ακόμη ματιά.
Τελικά, η ανάγνωσή του αποδείχτηκε μια ευχάριστη έκπληξη, αφού οι μνήμες μου από την ιστορία ήταν πολύ θολές. Ο συγγραφέας υιοθετώντας ένα σχεδόν προφορικό ύφος μας μιλά σε πρώτο πρόσωπο για την εφηβικό έρωτα του Μιχαέλ, με την πολύ μεγαλύτερή του Χάννα, μια μυστηριώδη γυναίκα, που εισβάλλει ξαφνικά στη ζωή του ανατρέποντας όλες τις ισορροπίες, χαρίζοντάς του αυτοπεποίθηση και μοναδικές εμπειρίες, αλλά και στοιχειώνοντας όλες τις μελλοντικές του απόπειρες για μια κανονική ερωτική ζωή.
Η σχέση τους είναι περίπου σαν αυτή του αφεντικού με το δούλο, αλλά όχι ακριβώς, αφού και οι δύο δίνουν και παίρνουν, αλλά πάντα ο ένας έχει το πάνω χέρι, σε σημείο που φτάνει να ισοπεδώνει τον άλλο, να συντρίβει το εγώ του. Κι ο «αφέντης» δεν θα μπορούσε να είναι άλλος απ’ τη Χάννα. Αντιγράφουμε απ’ τη σελίδα 51:
«Μόλις με απειλούσε, συνθηκολογούσα άνευ όρων. Ομολογούσα λάθη που δεν είχα διαπράξει, θέσεις που ούτε καν είχα διανοηθεί. Όταν ήταν ψυχρή και σκληρή, εκλιπαρούσα να είναι πάλι καλή μαζί μου, να με συγχωρέσει, να μ’ αγαπήσει. Μερικές φορές ένιωθα ότι ήταν εκείνη που υπέφερε από την ψυχρότητα και την ακαμψία της. Ότι ποθούσε τη ζεστασιά της συγγνώμης, των όρκων και των εξορκισμών μου. Μερικές φορές σκεφτόμουν ότι θριαμβολογούσε απλώς σε βάρος μου. Αλλά έτσι ή αλλιώς δεν είχα επιλογή.»
Τέτοια ήταν, λοιπόν, η σχέση τους. Μια σχέση έρωτα και καταναγκασμού, μεγάλων πτώσεων και μικρών συγκινήσεων, αλλά και ανάγνωσης. Ναι, η Χάννα έβαζε τον Μιχαέλ να της διαβάζει βιβλία και να χάνεται στον κόσμο τους. Ο μικρός ήταν για κείνη ο εραστής, ο μαθητής, κι ο Αναγνώστης της (όπως τιτλοφορείται η ταινία στα αγγλικά).
Αλλά, για πόσο καιρό θα μπορούσε να κρατήσει μια τέτοια σχέση; Προφανώς όχι για πολύ. Και, όπως θα ανέμενε κανείς, η γυναίκα είναι που βάζει τέλος σ’ αυτή, απλά φεύγοντας. Από τη μια μέρα στην άλλη εξαφανίστηκε από προσώπου γης κι ο μικρός, ένιωσε τον κόσμο όλο να γκρεμίζεται κάτω από τα πόδια του. Ωστόσο, επιβίωσε και συνέχισε να ζει με τις αναμνήσεις του, μέχρι που τη συνάντησε ξανά, χρόνια μετά, στη διάρκεια μιας δίκης για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ναι, η Χάννα του, το αστέρι κι η μαινάδα του, υπηρέτησε σαν φρουρός σε κάποιο απ’ αυτά κι ο Μιχαέλ ξαφνικά αρχίζει ν’ ανακαλύπτει έναν άλλο, σκληρό και άγνωστο κόσμο, που μέχρι εκείνη τη στιγμή αγνοούσε. Ένα κόσμο στον οποίο η παλιά του αγαπημένη είχε αφήσει το σημάδι της.
Το «Διαβάζοντας στη Χάννα» είναι ένα μυθιστόρημα για τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα, για τα μεγάλα μυστικά και τις ουλές της ζωής και την εξιλέωση. Η αφήγηση είναι στρωτή, χωρίς πολλές-πολλές ανατροπές και δίχως καμιά προσπάθεια εντυπωσιασμού. Ο συγγραφέας μοιάζει να κλείνει το μάτι στον αναγνώστη ψιθυρίζοντας: Απλά θέλω να πω μια ιστορία. Και τη λέει, στρωτά και όμορφα.Δεν διαβάζω γερμανικά έτσι δεν έχω ιδέα πόση καλή είναι η απόδοση του κειμένου στα ελληνικά από τον Ιάκωβο Κοπερτί. Ωστόσο, θα πω ότι το κείμενο μοιάζει να κυλάει αρμονικά από σελίδα σε σελίδα αποτυπώνοντας δίχως καμιά δυσκολία στα μάτια της σκέψης μας, τις εικόνες που τόσο μαεστρικά δημιούργησε ο αφηγητής. Το ότι το βιβλίο τιμήθηκε με το Βραβείο Γερμανικής Μετάφρασης ίσως να μιλάει από μόνο του για τη δουλειά του Κοπερτί.