Chinua Achebe – Anthills of the Savannah

 
 Αγορά από το Book Depository

Αυτό είναι το πρώτο βιβλίο του Τσίνουα Ατσέμπε, του «πατέρα της αφρικανικής λογοτεχνίας» όπως αποκαλείται, που διαβάζω. Και είναι ένα βιβλίο εξαιρετικό, ένα μυθιστόρημα που αποπνέει Αφρική και παγκοσμιοποίηση, που μιλά άμεσα για τη διαφθορά και την αυθαιρεσία της εξουσίας. Ωστόσο, την ίδια ώρα είναι ένα βιβλίο που ξεφεύγει αρκετά τόσο από το δυτικό όσο κι από τον ανατολικό «κανόνα», καθώς ο συγγραφέας του περισσότερο μοιάζει να θέλει να μιλήσει για τις προκλήσεις των καιρών παρά να αφηγηθεί μια ιστορία. Οπότε ο μύθος είναι μοναχά το όχημα ή αν προτιμάτε το πρόσχημα, που δίνει στον γραφιά το μέσο να αναπτύξει τις θεωρίες και ανησυχίες του.
Τα γεγονότα που παρακολουθούμε διαδραματίζονται σε μια χώρα που ανήκει στην αφρικανική ήπειρο της φαντασίας του Ατσέμπε, το ή την Καγκάν. Σ’ αυτή την απόλυτη εξουσία ασκεί ένας αξιωματικός του στρατού, που ανέβηκε στο ύπατο αξίωμα μετά από ένα πραξικόπημα και την ανατροπή μίας ακόμη διαφθαρμένης κυβερνήσεως. Γύρω του περιφέρεται ένα τσούρμο από αυλοκόλακες, που βασιλικότεροι του βασιλέως προσπαθούν να τον πείσουν να ανακηρύξει τον εαυτό του παντοτινό άρχοντα της χώρας. Ο μόνος που δεν προσπαθεί να τον καλοπιάσει μιλώντας για το μεγαλείο του και που τολμά, έστω και κάπως δειλά, να του λέει την αλήθεια έξω απ’ τα δόντια είναι ο υπουργός πληροφόρησης (ή παραπληροφόρησης) και παιδικός του φίλος, Κρις. Κι ο μόνος στον τύπο που δε διστάζει στιγμή να επικρίνει αυτόν και την κυβέρνησή του είναι ένας άλλος παιδικός του φίλος, και φωνή του λαού, ο Ικέμ. Ο συγγραφέας χρησιμοποιώντας σα σημείο αναφοράς αυτή τη φιλία μιλά για την εξουσία και το πώς αυτή διαφθείρει σχεδόν όλους όσοι την κατακτούν. Έτσι βλέπουμε τον Σαμ, που αρχικά το πορτρέτο του δίνεται με ανάλαφρα φωτεινά χρώματα, σιγά-σιγά να μεθά από το κρασί της εξουσίας κι από ένα ηθικό άντρα με αρχές να μεταμορφώνεται σ’ ένα αυταρχικό άρχοντα, που παντού βλέπει εχθρούς. Έτσι βλέπουμε τον Κρις, να μεταμορφώνεται λίγο κι αυτός, αλλά με πλήθος ενοχών, σε κάποιον που βάζει την πίστη του στον πρώτο, πάνω από τα δίκαια της κοινωνίας για την οποία αγωνίστηκε. Έτσι βλέπουμε τον Ικέμ, να μεθά από την ίδια τη δύναμη των λόγων του και να βλέπει εαυτόν σαν κάποιο ξεχωριστό, πάνω από τη μάζα των ανθρώπων, κάποιον που είναι φτιαγμένος για μεγάλα πράγματα. Ωστόσο, παρά τα μικρά ολισθήματα του τελευταίου, από τους τρεις «ήρωες» της ιστορίας, παραμένει ο πιο βαθιά ανθρώπινος, ένας αληθινός ιδεαλιστής, που δεν το έχει σε τίποτα να θυσιάσει τη ζωή του γι’ αυτά που πιστεύει.
Μέσα από συζητήσεις, άρθρα και σχόλια, ο συγγραφέας μας περιγράφει με μελανό, αλλά πού και πού ανάλαφρο τρόπο, τις πραγματικότητες ενός στυγνού καθεστώτος που μέσα στην αλαζονεία και την αυταρέσκειά του μοιάζει να έχει χάσει κάθε επαφή με το γύρω του κόσμο. Η ειρωνεία διατρέχει πολλές σελίδες αυτού του βιβλίου, καθώς τα γεγονότα που ανιστορεί φαντάζουν στα μάτια μας περίπου σουρεαλιστικά. Εκεί που χτυπάει ωστόσο τα ρέστα του ο Ατσέμπε είναι όταν περιγράφει το πρώτο και μοναδικό ταξίδι του Κρις με το «Πολυτελές», ένα λεωφορείο που στο όλο σκηνικό μοιάζει τουλάχιστον με εξωπραγματικό, ένα λεωφορείο που θυμίζει περισσότερο πάθος παρά πόθο, μια εικόνα του μικρόκοσμου του μυθιστορήματος.
Οι «Μυρμηγκοφωλιές στη Σαβάνα» δεν είναι ένα ευκολοχώνευτο βιβλίο. Είναι δύσκολο και είναι απαιτητικό. Ωστόσο ανταμείβει τον υπομονετικό αναγνώστη με εκ των ένδον γνώσεις για τα πεπραγμένα των δικτατορικών καθεστώτων στην Αφρική, αλλά και με μικρές δόσεις χιούμορ που του χαρίζουν αρκετά ειρωνικά και μη χαμόγελα, όπως όταν μαθαίνει ότι ένας από τους πλέον εκκεντρικούς δευτεραγωνιστές της υπόθεσης, ο Ματ Μέτικο (σε ελεύθερο μετάφραση: τρελογιατρός), κάποτε είχε αναρτήσει σε τοίχο, στην πτέρυγα καρδιακών νοσημάτων του νοσοκομείου όπου δούλευε, μια πινακίδα που έλεγε: «Ευλογημένοι είναι αυτοί που έχουν αδύναμη καρδιά, αφού θα συναντήσουν το θεό!»
Ένα αφρικανικό μυθιστόρημα, που αξίζει να διαβαστεί, αν μη τι άλλο, για τις σκληρές του αλήθειες.